Türkiye'nin imzalad??? üç tane Ankara Antla?mas? vard?r. Bunlardan ilkini 1921 y?l?nda Frans?z Hükümeti ile; ikincisini 1926 y?l?nda Irak ile; üçüncüsünü ise 1963 y?l?nda Avrupa Ekonomik Toplulu?u ile imzalam??t?r. Peki bu antla?malar nelerdir, maddeleri nedir? Önemi nedir? Ankara Antla?mas? nedir, maddeleri nelerdir? Türkiye ve Irak aras?ndaki siyasi s?n?rlar? belirlemek amac?yla ?ngiltere ve Türkiye taraf?ndan Ankara'da imzalanan anla?ma Ankara Antla?mas? nedir???te detaylar haberimizde...

1921 ANKARA ANTLA?MASI

Ankara Anla?mas? (20 Ekim 1921), TBMM ve Frans?z Hükûmeti aras?nda Türk-Frans?z Cephesi'ndeki faaliyetleri durdurmu?tur. TBMM yönetimindeki bölgenin güney s?n?r?n?n taslak olarak belirlenmesine karar verilmi?tir, ama as?l politik kararlar? Lozan Antla?mas?'na b?rakm??t?r.

Do?u sorununda Birle?ik Krall?k, Yunanistan ve ?talya ile millî menfaatleri uyu?mayan Fransa, Sevr Antla?mas?'n?n imzalanmas?ndan 3 ay önce Türk-Frans?z Cephesi'nde geçici bir mütareke yaparak TBMM ile ikili ili?kilere ba?lam??t?. Ancak, yeni Türkiye Büyük Millet Meclisi'ni bir siyasi mevcudiyet olarak kabul etmelerine ra?men Millî Hükûmet'in Fransa ile ili?kileri daha ileri götürmesi mümkün olmam??t?.

Sakarya Meydan Muharebesi'nin kazan?lmas? ve Sovyet Rusya ile Ankara Hükûmeti aras?nda imzalanan Moskova Antla?mas?, Türk-Frans?z ili?kilerini de olumlu yönde etkiledi. Fransa Cumhuriyeti, eski bakanlar?ndan Henry Franklin-Bouillon'u gayriresmî olarak Ankara'ya gönderdi. 9 Haziran 1921'de Ankara'ya gelen Buyyon, Mustafa Kemal, D??i?leri Bakan? Vekili Yusuf Kemal Bey ve Genelkurmay Ba?kan? Fevzi Pa?a ile iki hafta kadar devam eden görü?melerde bulundu. Özellikle, Mustafa Kemal ile Franklen-Buyyon aras?nda yap?lan görü?melerde esas olarak "Mîsâk-? Millî" konusu ve yeni Türk Devleti'nin mevcudiyeti ele al?nd?. Franklen-Buyyon ve Fransa, "Mîsâk-? Millî"yi ve yeni devletin varl???m anlamalar?na ra?men Yunan ileri harekât?n?n sonucunu ve dolay?s?yla Sakarya Meydan Muharebesi'nin sonucunu görmeden kesin bir te?ebbüste bulunmad?lar. Nihayet, Zafer, Frans?zlar'?n bu tereddütünü ortadan kald?rd? ve iki ülke aras?nda Ankara Anla?mas? imzaland?.

Ankara Anla?mas? ile ?tilaf Devletleri Cephesi bozulmu? ve yeni Türk Devleti, Fransa taraf?ndan tan?nm??t?r. Bu anla?ma sonunda Güney Cephesindeki sava? resmen sona ermi? ve Türkiye'nin Güney s?n?r? belirlenmi?tir.

Nihayet bu antla?ma ile Türk millî emellerinin hakl?l??? ilk defa olarak ?tilaf devletlerinden birisi taraf?ndan da resmen hakl? görülmü? ve onaylanm??t?r. Antla?man?n imzalanmas?n? müteakip iki ülke ayn? düzeyde temsilcilerini kar??l?kl? göndererek siyasi ili?kilerine süreklilik kazand?rm??lard?r. Fakat, bu antla?ma ile Fransa ve Türkiye aras?ndaki askerî harekât sona ermi? olmas?na ra?men, Lozan müzakeresinde Fransa, ?tilaf Devletleri saf?ndaki yerini ve durumunu muhafaza etmi?tir.

1926 ANKARA ANTLA?MASI

Ankara Antla?mas? (1926), 5 Haziran 1926 tarihinde, Türkiye ve Irak aras?ndaki siyasi s?n?rlar? belirlemek ve kom?uluk münasebetlerini düzenlemek amac?yla ?ngiltere ve Türkiye taraf?ndan Ankara'da imzalanan anla?mad?r.

ANTLA?MANIN ?MZALANDI?I DÖNEMDE S?YAS? DURUM

Lozan Antla?mas?'ndan sonra Türkiye'nin u?ra?t??? sorunlardan biri de Irak s?n?r? ve Musul sorunudur. ?ngiltere ile Türkiye aras?nda bar??? tehlikeye sokan Musul sorunu zorlukla çözümlenebildi. Musul, Mondros Mütarekesi'nin imzaland??? s?rada Osmanl? Devleti'ne ba?l?yd?. Yüzy?llarca Türk egemenli?inde kalan Musul Vilayeti, Mîsâk-? Millî s?n?rlar? içindeki toprak parçalar?ndan biri olarak ilan edilmi?tir.

?ngiltere, Mondros Mütarekesi'nin 7. maddesine dayanarak, antla?man?n imzalanmas?ndan birkaç gün sonra Musul'u i?gal etti. Millî Mücadele'nin zor ko?ullar? içinde TBMM Hükûmeti bu bölgeyle ilgilenemedi.

Türkiye, Lozan Konferans?'nda Musul ve Kerkük'ün Misak-? Millî s?n?rlar? içerisinde yer ald???n? söyleyerek ?ngiltere'den Musul'un kendisine b?rak?lmas?n? istedi. Fakat ?ngiltere, bu bölgenin gelece?inin Milletler Cemiyeti'nin karar?na b?rak?lmas?n? savundu.

Musul sorununun çözümlenmesi için ?ngilizler ile ilk kez 1924 y?l?nda ?stanbul'da Haliç Konferans?'nda görü?meler yap?ld?. Bu görü?melerde ?ngilizler'in Musul Vilayeti'nin yan? s?ra Hakkâri'yi de talep etmelerinden ötürü anla?maya var?lamad?. Haliç Konferans?'n?n ba?ar?s?zl?kla sona ermesinden sonra ?ngilizler isteklerini zorla kabul ettirmek için baz? olaylar? bahane ederek Türk hükûmetine bir ültimatom verdiler. Ültimatomda, istekleri kabul edilmeyecek olursa askeri giri?imlerde bulunacaklar?n? aç?kl?yorlard?. Türk hükûmeti bu ültimatoma verdi?i kar??l?kta, s?n?rlar?n? ve ba??ms?zl???n? korumak için her türlü önlemi alaca??n? bildirdi. Bu kesin karar kar??s?nda, ?ngiltere hükûmeti herhangi bir harekette bulunmaya cesaret edemedi. Öte yandan ?eyh Said ?syan? nedeniyle gerekli askerî harekât da yap?lamad?.

1926 y?l?nda Musul Sorunu Milletler Cemiyeti'ne götürüldü. Sorun burada da çözümlenemeyince Yüksek Adalet Divan?'na verildi. Burada da olumlu bir sonuç al?namad?. Nihayet, ?ngilizlerle Ankara'da bu konu üzerinde yap?lan görü?meler bir anla?ma ile sona erdi.

Sonuç olarak 5 Haziran 1926 tarihinde Ankara'da antla?ma imzaland?. 7 Haziran 1926 tarihinde TBMM'de onaylanarak kabul edildi.

1926 ANKARA ANTLA?MASI MADDELER?:

1)Musul ve Kerkük vilayetleri Irak'a verilecektir.

2) Irak s?n?r? Milletler Cemiyeti'nin 29 Ekim 1924 y?l?ndaki ald??? kararla kesin olarak belirtilmi?tir.

3) Milletler Cemiyeti'nin belirtti?i s?n?r karar?n? iki devlet de kabul edecek ve bozmak için herhangi bir eylem haz?rl???na girmeyecektir.

4) Türkiye ve Irak aras?nda s?n?r Brüksel hatt? oldu?u kararla?t?r?ld?.

5) Irak Musul'dan elde etti?i petrolün %10'unu 25 y?ll?k süre boyunca Türkiye'ye verecektir.

6) Türkiye bu paray? 4 y?l boyunca alm??t?r ancak kalan 21 y?ll?k hakk?n? ise 500.000 Sterlin'e ?ngiltere lehine vazgeçmi?tir.

7) Irak hükûmeti antla?ma imzalanana kadar kendi halk?ndan Türkiye lehine konu?anlara genel af tan?yaca??n? söyler.

8) Türkiye ve Irak, dost devletler aras?nda yap?lan "suçlular?n iadesi" için görü?meye karar vermi?tir.

9) Antla?man?n 2. fasl? yürürlü?e girdi?inden itibaren on sene müddetle yürürlükte kalacakt?r.

10) 10 sene sonra taraflardan biri fes etme hakk?na sahip olabilecektir.

11) Maddeler taraflarca tasdik edilecek ve derhal Ankara'ya gönderilecektir.

12) Antla?ma tasdik edildikten sonra Lozan Antla?mas?'n? imzalayan devletlere gönderilecektir.

1936 y?l?nda Irak ile Türkiye aras?nda 18 Temmuz 1936 gününden itibaren, 1926 Ankara antla?mas?na getirilen baz? hükümler:

S?n?r komisyonu 6 ayda bir toplanmaktad?r,

S?n?r konular? gözden geçirilmektedir,

Antla?may? imzalayanlar, s?n?r bölgesinde di?er devlete kar?? olan propagandalara izin vermeyecektir; ancak bu maddeye uyulmamaktad?r.

1963 ANKARA ANLA?MASI

Ankara Anla?mas?, 12 Eylül 1963 tarihinde Ankara'da, Türkiye ile Avrupa Ekonomik Toplulu?u (AET) aras?nda imzalanan ortakl?k anla?mas?d?r.

ARKA PLAN

Türkiye, 1958 y?l?nda AET'nin kurulmas?ndan sonra, Temmuz 1959'da bu toplulu?a üyelik için ba?vurmu?tu. Ba?vuruyu de?erlendiren AET, müzakereler için ortak komisyon kurulmas? karar?n? alm??t?. Bu müzakereler 12 Eylül 1963 tarihinde imzalanan anla?ma ile sonuçland?.

ANLA?MA

Anla?ma, 12 Eylül 1963 tarihinde Ankara'da imzaland?. Anla?ma, Türkiye'nin AET tam üyeli?ini güvence alt?na almaya yard?mc? bir Gümrük Birli?i olu?turma yönünde üç a?amal? bir süreci ba?latt?. Süreç sonunda Gümrük Birli?i'nin kurulmas?ndan sonra AET, gerekli gördü?ü ekonomi ve ticaret politikas?n?n entegrasyonunu ba?layacakt?.

Anla?ma ile kurulan bir Ortakl?k Konseyi, sürecin geli?imini ve al?nan kararlar? kontrol eder.

1970 y?l?nda Türkiye ve AET, Anla?ma'n?n Ek Protokolü'nü kabul etti.

Anla?maya göre AET, 1963-1970 aras?ndaki dönemde 175 milyonluk krediler de dahil olmak üzere Türkiye'ye mali yard?m sa?layacakt?. Sonuçlar kar???k; AET'nin Türkiye ithalat?ndaki pay? döneminde önemli ölçüde artt?, ancak tarife kotalar? ?eklinde Türkiye'ye verilen AET ticaret imtiyazlar? daha az etkili oldu.

ANLA?MA KAPSAMINDA B?REYSEL HAKLAR

Anla?ma, iç pazara ili?kin tüm AET politikalar?yla neredeyse uyum da dahil olmak üzere, i?çi, kurulu? ve hizmetlerin serbest dola??m?n? istedi. Ancak anla?ma, siyasi pozisyonlara Türkiye'yi d??lad? ve bir anla?mazl?k durumunda çözüm için Avrupa Adalet Divan?'na da ba?vurulmas?n? engelledi.

Anla?ma, Ek Protokol ve Ortakl?k Konseyi Kararlar? ile birlikte AET hukukunun bir parças?d?r. Avrupa Adalet Divan?, AET üye devletlerine sayg? ve AET yasalar? gere?ince Türk vatanda?lar?na ve i?letmelere özgü haklar vermeye karar verdi.

Ankara Anla?mas? kapsam?nda ilgili ?artlar? sa?layabilen Türk Vatanda?lar? bu vize kapsam?nda oturum hakk? için ba?vurabilirler: ?ngiltere'de yeni bir i? kurmak veya ?ngiltere'de mevcut bir i?letmeyi yönetmek istenmeli ve uygulanabilir bir i?letme kurma konusunda gerçek bir niyet sahibi olunmal?d?r. ??i kurmak için yeterli sermaye getirilmeli ve i?letmeyi yönetme maliyetlerinden kendi pay?na dü?eni ödeyebilmelidirler. Kar pay?, ba?ka bir i?e ihtiyaç duymadan ki?iyi ve ailesini desteklemesi için yeterli olmal?d?r.

Kaynak: Haberler.com / Sümeyye Trabzon